Bellek Nedir?
En basit tanımıyla bellek, bir bilgiyi kodlamak, depolamak ve geri getirmek için kullanılan tüm süreçleri ifade eder.
Çoklu Bellek Sistemleri Modeli (Schacter & Tulving, 1984)
Bellek hataları, anlamsal bellekte bulunan bilgilerden ileri gelebilmektedir. Bunun yanı sıra, belirli koşullar altında, olaysal bellekteki bilgiler de bellek hatalarına temel oluşturabilir.
Belleğin Yedi Günahı ve Günlük Hayattan Örnekler
Mihenk taşı bir çalışmada Schacter (1999), “Belleğin Yedi Günahı”ndan bahseder. Belleğin hatalarına işaret eden bu çalışmada bellek hatalarından ilk üçü, unutmayı içermektedir. Diğer üçü ise çarpıtma hatalarıdır. Yedinci ve son hata ise bilgiye erişimdeki problemi değil tersine bilginin istem dışı ve sıklıkla geri getirilmesini içerir.
1.Geçicilik (Transience)
Bu hatalardan birincisi, öğrenmenin üzerinden zaman geçmesi nedeni ile bilginin unutulmasıdır. Örneğin, bize söylenen bir telefon numarasını birkaç saniye için, telefonumuza kaydedene kadar aklımızda tutabiliriz, ancak birkaç dakika sonra hatırlamayabiliriz.
2.Dalgınlık (Absent-mindedness)
İkinci hata, dikkatin kodlama aşamasında yeteri kadar odaklanamaması nedeni ile bilginin daha sonra hatırlanamayabileceğini ortaya koyar. Örneğin, bir hedef bilgiyi öğrenmeye çalışırken, ikinci bir görev daha yapıyorsak, dikkatimiz bu iki görev arasında bölüneceğinden, hedef bilgiyi iyi hatırlayamayabiliriz.
3.Engelleme (Blocking)
Üçüncü olarak ise, benzer bir bilgiye maruz kalma nedeniyle hatırlanması gereken hedef bilgi hatırlanamayabilir. Unutmanın başlıca nedenlerinden biri olan bu süreçte, benzer bilgiler birbiri ile rekabete girerek hedef bilginin hatırlanmasını güçleştirir. Dilimizin ucuna gelen bir bilgiyi hatırlayamamamız veya birinin ismi yerine başka benzer bir ismi söylememiz, bu bellek hatasına örnek olarak verilebilir.
4.Yanlış Atıf (Misattribution)
Çarpıtma hatalarının birincisi, bilginin kaynağının unutulmasını ve bilginin farklı bir kaynağa atfedilerek yanlış bir hatırlamanın gerçekleşmesini içerir. Örneğin, o gün televizyonda duyduğumuz bir haberi, arkadaşımızdan duymuş gibi hatırlamamız bu tür bir hatadır.
5.Telkin Edilebilirlik (Suggestibility)
İkinci çarpıtma hatasında, hatırlanması gereken hedef bilgiden sonra hatalı bir bilgiye maruz kalma nedeni ile hedef bilgi çarpıtılır. Tanık olduğumuz bir olay hakkında başkasının doğru olmayan yorumlarını duyup, olayın ayrıntılarını duyduklarımız ile çarpıtmamız bu tür bir bellek hatasıdır.
6.Yanlılık (Bias)
Bu başlık altındaki üçüncü hatada, dünya ve kişiler hakkında daha önceden edinmiş olduğumuz bilgiler, inançlarımız ve duygularımız, bilgiyi yanlış hatırlamamıza neden olabilir. Örneğin, bir politikacı hakkında daha önceden edinmiş olduğumuz bilgiler, onun söylemlerini geçmiş bilgilerimiz ile çarpıtarak hatalı hatırlamamıza yol açabilir.
7.Süreklilik (Persistence)
Bazı durumlarda hatırlamak istemediğimiz bir bilgi, örneğin bir olay, bir diyalog, istemimiz dışında sık sık aklımıza gelebilir. Bu durum savaş, istismar gibi travmatik deneyimleri olan kişilerde sıklıkla ortaya çıkmaktadır.
EN
