YAPIDA NEDEN AHŞAP KULLANMALIYIZ?
Demet Sürücü, Orman Endüstri Yüksek Mühendisi, Uzman
Ahşap; olağanüstü bir yapı malzemesidir.
Ahşap; kaynağı yenilenebilir tek yapı malzemesidir ve CO2 deposudur. Ağaçlar; güneşten gelen ışık, su ve CO2 ile yaşamsal döngü olan fotosentezi gerçekleştirirken karbonu hapseder. Ormanlar; karbon yutaklarıdır, ağaçlar çap artımı yaptıkça, büyüdükçe bu döngü devam eder. Ağaçlar yaşlandıkça karbon depolama güçleri azalır. Sürdürülebilir orman yönetim planları çerçevesinde; ağaçların kesilerek ekonomiye kazandırılması gerekir ve ahşap yapıların inşaa edilmesi ile ahşap karbon depolamaya devam eder. 1m3 ahşap 1 ton CO2 depolar. 1 m²’yi kaplayan bir ahşap duvar inşa edildiğinde, yaklaşık 52 kg karbon depolama kapasitesi elde edilir. Benzer bir beton duvarın yerini ahşap duvar aldığında, betonun üretilmesinin yol açtığı yaklaşık 100 kg’lik CO2 emisyonu da önlenmiş olur. Ahşapları kesmek ormanları yeniler, ormana ve ahşaba olan saygının ve farkındalığın artmasını sağlar.
Ahşap; üretilirken en az enerji tüketen yapı malzemesidir. Çelik, betonarme ve diğer yapı malzemeleri ile karşılaştırıldığında yapısal ahşap üretirken harcanan enerji miktarı daha azdır. Ahşap endüstrisine ait tesisler ayrıca yakıt olarak ahşabın yan ürünlerini; kabuki, talaş tozu vb. kullanır, gerek karbon döngüsü gerekse enerji enerji tüketim verileri ahşap ile çalışmayı özendirir.
Ahşap; geri dönüşebilir, döngüsel ekonomiye katkı sağlayan bir yapı malzemesidir. Ahşabın; yapı endüstrisi malzemesi olarak kullanım ömrü dolduktan sonra yeniden ekonomi kazandırlmasında da görece az enerji harcaması ve uzun ömrülü olması yapı malzemesi olarak tercih sebepleri arasında olmasını sağlamaktadır. Anadolu’da ayakta kalan en eski yapının MÖ.800’e tarihlenen Ankara Polatlı’daki Gordion Kral Mezarı odası olması, yapı ömrü hakkında de kısa bir bilgi verebilir.
Ahşap; deprem yüklerine karşı oldukça dayanıklı ve canlıların yaşam hakkına saygılı bir malzemedir. Ahşap; hafiftir. Ağırlığına oranla taşıma gücü yüksek bir malzemedir. Bu özelliği sayesinde deprem kuvvetlerinin oluşturacağı sismik dalgalar daha az alalet kuvveti oluşturacağı için ahşap; depremde en iyi yapı malzemesidir. Ahşap; bu sebeple dünyada deprem riskinin yüksek olduğu coğrafyalarda konutların neredeyse %95’inin inşaasının ana yapı malzemesidir. Ahşap; sismik kuvvetlere karşı dirençlidir. Ahşap; betondan beş kat daha hafiftir.
Ahşap; yenilikçi teknolojilerle ile geliştirebilen bir endüstridir. Ahşabın; teknolojik gelişmeler ile desteklenmesi; ahşap çağının başlangıcı olmuş, 21 yy’ın yapı malzemesi ahşap olarak belirlenmiştir. Ahşap teknolojilerinin sonucu olarak; "mass timber" ürünler; Çapraz Lamine Ahşap (CLT), lamine ahşap (GLT) vb. masif malzemeler çok katlı ahşap yapıların yapılmasına olanak sağlamıştır. 2015 yılında Norveç’in Bergen şehrinde inşa edilen 48 m yüksekliğindeki lüks konut projesi Treet, 2017 yılında Kanada’nın BC Vancovuer’da inşa edilen 18 katlı, 53 m yüksekliğinde Bristih Colombia Üniversitesi Öğrenci Merkezi-Yurdu binası ve yükseklikleri 40-82 m arasındaki
çok katlı yapılar, ABD, Kanada, Norveç, İsveç, Japonya gibi birçok ülkede inşa edilmeye devam etmekte ve mevcut yasa- mevzuat ve yönetmelikler revize edilmektedir.
Ahşap; yangın anında insanların zarar görmeden yapıyı terketmesi için gerekli süreyi sağlar. Ahşabın yanması için ahşap içindeki sıcaklığın 260 °C’lere ulaşması gerekir. Ahşabın cinsine, kalınlığına ve endüstriyel malzemenin üretim şekline göre yanma süresi değişebilir. Ahşap yanınca kesit üzerinde bir kömür tabakası oluşur; yapı elemanın kömür tabakası altında kalan kısmı; taşıyıcılığını yangın sonrası da yitirmediğinden yapı içindeki insanların, canlıların tahliyesine olanak sağlayacak süreyi tasarımcılara ve yangın mühendislerine tanır. Bu sebeptendir ki; çok sayıda insanın bir arada bulunacağı yapılar; spor kompleksleri, konser salonları, havalimanları ahşapla inşa edilmeye devam ediyor. Gelişen teknoloji; yangın geciktirici kimyasal maddeler ile yapıların tahliye süresi, mimari çözümler ile 30 dakika, 60 dakika ve 90 dakika olarak hesaplanabiliyor. Çeliğin genleşme katsayısının yüksek olması, yapıda çökmenin hızla gerçekleşmesine sebep olur. Çok katlı ahşap yapıların çeli,k bağlantı plakaları veya vidaları ahşap içine gömülerek ya da kabaran bantlar ile kapanarak yangının çeliğe ulaşması ahşap ile engellenmektedir.
Ahşap; ön yapım için en uygun malzemedir. Modüler olarak üretilebilen ahşap yapılar ile daha hızlı, atık üretmeyen bir inşaat sektörünü yaygınlaştırmak mümkün. Özellikle kentsel dönüşüm projelerinde kalabalık yerleşim yerlerinde güvenli yapılar kısa sürede inşa edilebilir. Vakit, nakittir sözü ahşap inşaası ile bir kez daha anımsanabilir. Ön yapım ile üretim afet bölgeleri için de kalıcı konutların inşaasında önemli bir avantajdır.
Ahşap; diğer yapı malzemelerine göre öne çıkan avantajları ile; betonarme ve çelik gibi malzemelerle hibrit çözümlerle de ekonomik bir yapı malzemesi olarak yapı endüstrisindeki yerini hızla sağlamlaştırmaya devam ediyor.
Bu süreçte; doğru ahşap yapıların tasarlanması, hesaplamaların doğru yapılması ve tüm tasarımcıların kullanım yeri isteklerine göre (deprem, rüzgar, vb. etkiler, kullanım ömrü…) ahşap seçimini yapmaları gerekir. Yaşanılabilir şehirler inşa etmek; CO2 emisyonlarını azaltmak, organik yapı malzemeleri çözümlerin arttırmak ile mümkündür. İklim krizi ile mücadelede krize dayanıklı ormanlar kurarak yapısal ahşap üretimini arttırmanın bilimsel veriler ile, ülkelerin örnek uygulamaları ile mümkün olduğu görülmüştür. BM İklim Değişikliği Konferansları’nda Türkiye’nin Ulusal Katkı Beyanı’nda iki yıl üst üste; 2022 yılında Mısır’da düzenlenen COP 27 ve 2023 yılında Dubai’de düzenlenen COP 28 toplantılarında; 2030 yılına kadar karbondioksit emisyonlarda %41 azalma sağlanması, 2053 yılında ise "net sıfıra" ulaşma hedefi korunmuştur. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için bir an önce Türkiye’de yapılı çevreyi karbondan arındıracak çözümlerin en etkilisi ile; yapıda ahşabı kullanarak çözüm yolu bulmaya başlanılmalıdır.
EN
