4. Anayasa Yazım Yarışması

Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi gelenekselleşen Anayasa Yazım Yarışması’nın dördüncüsüne ev sahipliği yaptı. Konusu “Milletvekili Dokunulmazlıkları” olan 4. Anayasa Yazım Yarışması dün sonuçlandı.

Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi tarafından 04 Ocak 2009 tarihinde düzenlenen 4. Anayasa Yazım Yarışması sonuçlandı. Anayasanın 83. maddesinde düzenlenen "Milletvekili Dokunulmazlıkları" konusunda yeni düzenleme yapan gruplardan Said Kaşka, Veli Dündar, Yunus Becit, Zeynep Demirkale ve Zeynep Polat'tan oluşan grup birinciliği elde etti.

İzleyicilerin de sonuçlara etki ettiği yarışmada ikinciliği Kerim Bölten, Lütfiye Begüm Beyaz, Melis Öktem, Nazlı Koç ve Ömer Erim'den oluşan grup kazandı. Üçüncülük ödülüyse Ali Taşar, Aybüke Orhan, Başak Özbek, Beril Boz ve Burcu Körükçü'den oluşan gruba gitti.

4. Anayasa Yazım Yarışması’nda, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süheyl Batum, araştırma görevlileri Sinan Altunç ve Serkan Köybaşı ve İstanbul Ticaret Üniversitesi Hukuk Fakültesi araştırma görevlisi Seda Akay'dan oluşan jüri, birinci olan grubun düzenlemesini, diğer gruplara göre daha yaratıcı buldu. Düzenlemeye göre milletvekillerinin dokunulmazlığını kaldırmak için Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu öngörülüyor. Meclisteki siyasal parti gruplarının eşit olarak temsil edildiği bu kurulun yetkileri arasında milletvekilleri hakkındaki tutuklama ve diğer hürriyeti sınırlayıcı tedbirlerin uygulanıp uygulanmamasına karar vermek bulunuyor. Aynı zamanda, grubun düzenlemesi çerçevesinde, dokunulmazlığa rağmen ağır cezayı gerektiren hallerde hukuksal süreç devam ediyor ve milletvekillerinin aldığı cezaların infaz edilmesinin yolu açılıyor.

Bu yöndeki bir düzenlemenin mevcut sorunlara çözüm olabileceğini düşünen jüri, yarışma sırasında sorulan sorulara grup üyelerinin verdiği cevapları da tatmin edici buldu.

Birincisi 2007-2008 akademik yılı bahar döneminde düzenlenen Geleneksel Anayasa Yazım Yarışması, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencilerine Hukuk Devleti’nin temellerinden biri olan Anayasa konusunda daha derin bilgi kazandırmak ve genç hukukçuların fikirlerinden yola çıkarak Anayasa ile ilgili tartışmalı konuları irdelemek amacıyla düzenlenen bir etkinlik.

Yarışma’nın Konusu ile İlgili Bilgi

Muhalefet üzerinde iktidarlar tarafından baskı kurulmasını engellemek amacıyla ortaya çıkan dokunulmazlık kurumu, mevcut haliyle vatandaşlar arasındaki eşitlik ilkesine de zarar veren bir duruma dönüştü. Bu durumu düzeltmek için 1982 Anayasasının 83. maddesinde yer verilen "Yasama Dokunulmazlığı" kurumu yeniden nasıl düzenlenebilir? Dokunulmazlıkların, amacı doğrultusunda kullanılabilmesi için nasıl bir düzenleme yapılmalı? Bu sorulara Hukuk Fakültesi'nin Anayasa Hukuku dersini alan öğrencileri arasından seçilmiş 5'er kişilik 5 takım cevap aradı.

Birinci Olan Grubun Çalışması:

GENEL GEREKÇE

Bu tasarıda; 1982 Anayasasının 83. maddesinde yer alan “ Yasama Dokunulmazlığı “ kurumunda, güncel sorunlar ve çağdaş demokratik ülkelerdeki ilgili düzenlemeler doğrultusunda bir takım değişiklikler yapılması öngörülmektedir.

Günümüzde toplumu oluşturan bireylerin eğitim seviyelerinin artması ve güncel sorunlarla daha bilinçli olarak ilgilenmeleri sonucu, geçmişte toplum tarafından sorgulanmadan kabul gören geniş kapsamlı yasama dokunulmazlığı artık toplum vicdanını rahatsız etmekte ve anti demokratik bir hal almaktadır. Milletvekilliği makamı yargıdan korunmak için kullanılan bir “ zırh “ gibi algılanmaktadır. Milletvekillerinin kamu vicdanını zedeleyen ve hukuka aykırılık teşkil eden fiilleri yasama dokunulmazlığı aracılığıyla yargı sürecinden korunmaktadır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin güvenilirliğinin artması; hukuka değer verilen çağdaş demokratik ülkeler standardında bir yasama dokunulmazlığının sağlanması için bu alanın daraltılması gerektiği kanısındayız.

Bunu sağlama yolunda, 1982 Anayasası’nda mevcut 83. maddede düzenlemeler yapılmış ve 83. maddeye ek bir madde yazılmıştır.

1982 ANAYASASI

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Siyasi Haklar ve Ödevler

ÜÇÜNCÜ KISIM

Cumhuriyetin Temel Organları

BİRİNCİ BÖLÜM

Yasama

MADDE 83

Yasama Dokunulmazlığı

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine, Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili hakkında soruşturma açılabilir, evinde arama yapılabilir, yargılanabilir; ancak Meclis üyesi hakkında tutuklama ve hürriyetten mahrum edici veya hürriyeti sınırlayıcı bütün diğer tedbirler, Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu’nun salt çoğunlukla vermesi gereken izin olmadıkça uygulanamaz. Vatana ihanet, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasa’nın 14. maddesinin ihlali ile ilgili suçların infazı Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu’nun izni gerekmeksizin gerçekleştirilir. Bu durumlarda ilgili makam doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne bilgi vermek zorundadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi hakkında seçimden önce veya sonra verilmiş vatana ihanet, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasa’nın 14. maddesinin ihlali ile ilgili suçlar haricindeki suçların ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır. Üyelik süresince zaman aşımı işlemez.

Yargılanan milletvekili, Anayasa’nın 76. maddesinde bulunan suçlardan hüküm giyerse tekrar milletvekili seçilemeyeceği açıkça kanunda belirtilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.

Ek Madde:

Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu Görev ve Yetkileri

Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu mecliste grubu bulunan siyasi partilerin her birinin kendi içinden seçtiği iki meclis üyesinden oluşur. Üyelerin görev süreleri her genel seçimle sona erer.

Bu kurulun amacı yargılanan milletvekili hakkında tutuklama ve hürriyetten mahrum edici veya hürriyeti sınırlayıcı bütün tedbirleri değerlendirip gerekli gördüğü durumlarda, tutuklama kararına onay vermektir. Bu onay, kurulun salt çoğunluğu ile sağlanır.

MADDENİN GEREKÇESİ

Yasama Dokunulmazlığı, gerek ülkemizde gerekse diğer ülkelerde milletvekillerine hukukun eşitliği ilkesi göz önünde bulundurularak ayrıcalıklar tanımış ve tanınan bu ayrıcalıklar amacının dışında kullanıldığı için halkın çeşitli tepkiler göstermesine neden olmuştur. Bir milletvekiliyle ilgili yazılı ve görsel basında türlü şaibeler ortaya çıkmakta, hukuki belgeler ortaya konmakta, ama mahkeme süreci başlatılamadığından toplumda adalet ve eşitliğe olan inanç sarsılmaktadır. Biz de 83.maddede yaptığımız bu değişiklikle bu tür olayların önüne geçmeyi amaçladık.

Yasama dokunulmazlıkları nedeniyle milletvekilleri ile aynı fiili işleyen sıradan vatandaşlar soruşturmaya ve kovuşturmaya tabi tutulup cezalandırılırken; milletvekilleri yasama görevlerini her türlü endişe ve baskıdan uzak, tam olarak yerine getirebilmeleri için bu muhakeme işlemlerinden muaf tutulmaktadır veya bu işlemlerin yapılması milletvekilliği süresinin sonuna ertelenmektedir. Dokunulmazlık her ne kadar milletvekillerinin görevlerini sağlıklı bir şekilde yapmalarını sağlayan bir kurum olarak düzenlense de, günümüzde de örnekleri görüldüğü üzere yasama dokunulmazlığı tartışmalarının kaynağında meclis üyelerinin yolsuzluk iddiaları ile sık sık anılmaları ve milletvekillerinin yasama dokunulmazlığı nedeniyle sanki adaletten kaçmak için bir sığınak olarak görmesinin büyük payı vardır. Bu tartışmaların toplumda yaratmış olduğu huzursuzluğu gidermek amacıyla madde 83’de değişikliğe gidilmiştir.

Başta Fransa, İsviçre, ABD gibi gelişmiş ülkelerin anayasaları olmak üzere bir çok anayasada yaptığımız incelemeler sonucu Yasama Dokunulmazlığına ilişkin maddelerde zamanla değişikliklere gidildiğini gördük. Örneğin; Fransız Anayasası’nda Yasama Dokunulmazlığı ile ilgili hükümlerin 1995 yılında yeniden düzenlendiğini gördük. Anayasal kanunun değiştirilmiş şekline göre ağır suçlar ve orta ağırlıklı suçlar alanında hiçbir parlamento üyesi ait olduğu meclis başkanlık divanının izni olmadıkça tutuklanamaz veya hakkında diğer hürriyeti sınırlandırıcı, mahrum edici bir tedbir uygulanamaz. Suçüstü veya kesin hükümle mahkûmiyet

halinde bu izin gerekmez. Bir parlamento üyesi hakkında gözaltı, hürriyeti sınırlandırıcı ya da mahrum edici tedbirler veya soruşturma, meclis talep ettiğinde, meclisin toplantı dönemi süresince askıya alınır.

Fransız Anayasa’sındaki ilgili madde göz önünde bulundurulduğunda, öncelikle ülkemizde milletvekillerine yargı ve soruşturma yolu açılması gerektiğine inanıyoruz. Böylelikle yasama organına olan güven artırılır, milletvekillerinin de yasama dokunulmazlığını kullanarak hukuka aykırı fiillerde bulunmaktan kaçınılması amaçlanır. Burada dikkat edilmesi gereken öncelikli husus, milletvekillerinin ülke meseleleri ile ilgili konularda düşünce özgürlüğünü kullanabilmeleridir. Çünkü milletvekilinin temsil ettiği milli iradeyi en iyi şekilde ifade etmesi gerekir.

Yasama dokunulmazlığının irdelenmesi gereken asıl yönü, milletvekillerinin hukuki fiilleridir. Herhangi bir fiilinden ötürü zan altında bulunan, ya da hukuki makamlarca hakkında soruşturma açılması istenen milletvekili hakkında soruşturma açılabilmeli, gerektiğinde yargılanabilmelidir. Günümüzdeki şartlar da göz önünde bulundurulduğunda bu değişikliğin daha demokratik bir toplum oluşturacağı inancındayız.

83. madde de yaptığımız düzenlemelere paralel olarak düzenlediğimiz kurul için gerekli bir ek madde yazdık. Söz konusu hukuki süreç içerisinde milletvekilinin özgürlüğünü kısıtlayıcı sorgulama, gözaltına alma ve tutuklama meclis içinden oluşturulmuş bir kurulun izniyle gerçekleştirilmesini öngördük. Yapılan eklemeyle, burada meclisin kendisinden ve meclis başkanlık divanından başka bir kurul oluşturduk ve bu kurul ile hükümet yanlısı bir karar çıkmasını engellemiş olduk. Dolayısı ile mecliste grubu bulunan partilerin eşit katılımıyla oluşturulan Milletvekili Yasama Dokunulmazlığı Denetleme Kurulu milletvekilleri ile ilgili hukuki süreçlerde değerlendirme görevini daha adil şekilde yerine getireceğine inanıyoruz. Vatana ihanet, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasa’nın 14. maddesinin ihlali ile ilgili suçların infazı ertelenmemelidir ve hemen yerine getirilmelidir. Bu suçlar haricindeki suçların ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılarak infaz edilir. Yaptığımız değişiklikler ve yazdığımız gerekçelerle Türkiye’de daha demokratik bir yapı oluşturulacağı kanısındayız.

İkinci Olan Grubun Çalışması:

MADDE 83- Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

Milletvekili seçilmeye engel bir suç ile taksirli suçlar dışında toplam bir yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren bir suç işlediği ileri sürülen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılabilir, dava açılabilir, yargılama yapılabilir. Seçimden önce başlanmış soruşturma, kovuşturma ve yargılama işlemleri devam ettirilebilir. Bu durumda da milletvekili Meclisin kararı olmadıkça gözaltına alınamaz, tutulamaz, tutuklanamaz.

Bir önceki fıkrada belirtilen suçlarla alt sınırı bir yıl veya daha fazla cezayı gerektiren suçların suçüstü durumu istisnadır. Bu durumda, tutma, gözaltı ve tutuklama önlemleri, yetkili makamlar tarafından derhal Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bildirilir. Seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Yargıtay’da yargılanır. Devam eden yargılamalar bakımından, Mecliste ant içen milletvekilinin dosyası Yargıtay’a gönderilir. Bu davalarla ilgili hazırlık soruşturmasının yürütülmesi, kamu davasının açılması ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi hakkında, seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır; üyelik süresince zamanaşımı işlemez. Tekrar seçilen milletvekili hakkında yukarıda verilen fıkraların hükümleri aynen uygulanır ve bu milletvekilleri ile ilgili soruşturma ve kovuşturma, meclisin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır.

Türkiye Millet Meclisindeki siyasal parti gruplarınca,yasama dokunulmazlığıyla ilgili görüşme yapılamaz,karar alınamaz.

Devletin bütünlüğüne ve temel hak ve özgürlüklerin yok edilmesine yönelik durumlar yasama dokunulmazlığı kapsamı dışındadır.

Tüm bu durumlar ilgili kanunlarca düzenlenir.

3. Olan Grubun Çalışması:

Madde 83

Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekilinin hakkında, soruşturma başlatılabilir, milletvekilliği görevini engellemeyecek şekilde hakkındaki hukuki süreç işler. Hukuki süreç sonucunda verilen kesin hükmün hemen mi yoksa milletvekilinin görev süresi dolduktan sonra mı yerine getirileceğine meclis karar verir. Ancak, ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlarda hükmün uygulanma zamanı Meclisten bağımsızdır, kanunla düzenlenir. Milletvekilinin görev süresince zamanaşımı işlemez.

Hakkındaki kesin hüküm Meclis kararıyla beklemede olan milletvekili, Anayasa’nın 76 ıncı maddesi şartları yerine getirmiş olsa dahi hükmü infaz edilmeden tekrar milletvekili adayı olamaz.

Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasi parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.